Co oznaczają kolory opasek na SOR-ze?

Jeżeli znaleźliście się kiedykolwiek na SOR-ze i mieliście jeszcze to nieszczęście zostać pacjentem, na pewno musieliście najpierw się zarejestrować (oczywiście ta procedura odpada, gdy przyjeżdżacie karetką – ratownicy robią to za Was). Na dzień dobry oprócz „PESEL poproszę!“ i „Z jakiego powodu mamy dzisiaj zaszczyt Pan-a/-ią gościć?“ pewnie ktoś Wam strzelił pistoletem w czoło i założył mankiet na ramię, po czym dostaliście na rękę opaskę z kolorem. No i tutaj zaczyna się cały ambaras – „ja bym chciała różową, bo mi do twarzy“. Niestety różowych nie mamy. 😛 Dostaniecie tylko jedną z pięciu i nie będziecie mogli sobie wybrać koloru. 

Po co mi kolorowa opaska?

Oczywiście nikt z Was nie kpi na SOR-ze i nie chce Was przyozdobić przed badaniem lekarskim. Te opaski mają bardzo ważną funkcję. Otóż każdy kolor mówi nam o tym, jak pilnie dany pacjent powinien zostać przyjęty i zbadany. Przyznawanie kolorów i segregacje pacjentów nazywamy triagowaniem/triażowaniem (od franc. triage – sortowanie). Pomysł ten pochodzi jeszcze z czasów działań wojennych, gdy poszkodowani żołnierze i cywile byli segregowani według ciężkości urazów. W zdarzeniach masowych funkcjonuje podobny system. 

U nas w Polsce, jak i w innych krajach europejskich na SOR-ze segreguję się pacjentów według 5-cio stopniowego systemu triagowego manchesterskiego (MTS). Wszyscy pacjenci, którzy trafiają na SOR, pierwszy kontakt mają z pielęgniarką lub ratownikiem medycznym, którzy zgodnie z tymi zasadami decydują, jak szybko pacjentowi jest potrzebna pomoc. Po wywiadzie i oględzinach pacjent otrzymuje jedną z pięciu opasek, która określa następujące kategorie (od najpilniejszej):

Czas obok danej kategorii określa, jak szybko pacjent powinien zostać zbadany przez lekarza (pierwszy kontakt i ocena lekarska). Nie jest to całkowity czas oczekiwania na SOR-ze, jak niektóre osoby błędnie uważają. Podczas wyczekiwania na badanie lekarskie pacjent pozostaje pod obserwacją personelu triagowego. Ten może zadecydować o re-triagowaniu, czyli ponownej ocenie, czy stan ogólny pacjenta nie uległ pogorszeniu.

Co decyduje o przyznaniu jednej z pięciu kategorii?

Kryterium decydującym w trakcie oceny przez wyszkolony personel medyczny jest stopień zagrożenia życia wynikający z badania i wywiadu. 

Bierze się pod uwagę: 

• objawy
• świadomość (skala Glasgow)
• pomiar parametrów życiowych, do których zalicza się ciśnienie tętnicze i akcję serca, saturację, temperaturę ciała, liczbę oddechów
• wzrokową ocenę pacjent (blady, spocony)
• stopień nasilenia bólu (skala od 0-10 na pytanie jak bardzo boli)

W przypadkach, których to dotyczy (wywiad), wykonuje się EKG i pomiar cukru z palca (glikemia). 

Pacjent, który zwija się z bólu (10 według skali), będzie potraktowany bardziej priorytetowo, niż osoba, która jest w stanie normalnie z nami rozmawiać, nawet jeżeli okaże się, że finalnie mają tę samą „chorobę“. Pacjenta ocenia się w momencie przybycia i tym samym przyjęcia na oddział ratunkowy. Podczas triagowania zawsze trzeba wyjść z założenia, że pacjent znajduje się w stanie zagrożenia życia. Dopiero podczas wywiadu redukuje się ten priorytet, wykluczając najpierw kategorię czerwoną, pomarańczową i tak dalej.

Pewne dolegliwości od razu sugerują, że pacjent może znajdować się w stanie zagrożenia życia i potrzebuje natychmiastowej opieki lekarskiej. Na przykład pacjent nieprzytomny, we wstrząsie, niewydolny oddechowo, z drgawkami (nie mówię tutaj o potocznych „drgawkach“ w trakcie gorączki) z urazem wielonarządowy lub z udarem, który trwa krócej niż 4,5 godzin, powinien dostać kategorię czerwoną, gdyż będzie wymagał natychmiastowej stabilizacji podstawowych czynności życiowych lub leczenia. Do pomarańczowej kategorii zalicza się między innymi krwotoki zagrażające życiu, rozległe oparzenia, amputacje urazowe czy złamania otwarte.

Każdy zespół triażowy kieruje się algorytmami, które oparte są na zbiorze kart scenariuszy i zawierają kliniczne kryteria różnicujące. Jeżeli dolegliwości i parametry pasują do danej kategorii, zostaną jej przypisane automatycznie.

Czy karetki mają pierwszeństwo?

Dzwonienie po karetkę, tylko aby uniknąć kolejki na SOR-ze jest karygodne i głupie. Pacjenci dowożeni zespołami ratownictwa medycznego nie są traktowani priorytetowo. Wszyscy pacjenci, niezależnie od tego, jak się dostali na SOR zostaną tak samo oceniani, według systemu triażowego. Oczywiście wychodzi się z założenia, że karetki transportują tylko tych poważni chorych, ale niestety zdarza się zbyt często, że znajdują się w nich również błahe przypadki, jak skręcenie kostki. 

Jakie są wyjątki od tego systemu?

Poza kolejką przyjmuje się na przykład policjantów, którzy doprowadzają zatrzymanych na badanie celem osadzenia. Funkcjonariusz w trakcie pracy nie może czekać na badanie, nawet jeżeli osobie zatrzymanej wypadałoby przypisać kategorię niebieską.

Gdy bardzo boli a muszę czekać

Pacjentowi, który skarży się na dolegliwości bólowe i oczekuje na pierwsze badanie lekarskie, może zostać podany lek przeciwbólowy przez personel triagujący w formie doustnej (tabletka) na jego prośbę.

Czy mogę czekać krócej lub nawet dłużej?

My Was widzimy i nie zapomnieliśmy o Was! Cały czas sprawdzamy, kto powinien być obejrzany jako następny (kolory mamy zaznaczone na karcie pacjenta, która trafia do lekarza), cały czas ktoś nam przypomina o zbadaniu tego najbardziej pilnego pacjenta. Wszyscy dokładają starań, aby pacjenci byli wzywani do lekarza wcześniej niż określony czas oczekiwania dla danej kategorii, ale nie wszystko możemy kontrolować. Na pewno nikt nie odwleka przyjęcia z własnych dogodności ani nie próbuje ukarać pacjenta. Na SOR-ze wszyscy wszędzie czekają – nawet lekarze na wyniki i konsultacje, a czas leci. Mimo że chcielibyśmy, aby wszystko było szybciej (również dla nas), czas może się wydłużyć, jeżeli w danym momencie SOR jest oblegany (za dużo pacjentów na daną ilość personelu). 

Pacjent siedzący w poczekalni, z dala od innych, którzy już są diagnozowani i leczeni w oddziale ratunkowym, prawdopodobnie zwróci uwagę tylko na to, że jego pobyt składa się z czekania – a to dlatego, że znajduje się w poczekalni. Dopóki nie zostanie zbadany i oddelegowany na dalsze badania i salę obserwacyjną nie zobaczy na własne oczy, ile pacjentów jest właśnie leczonych w innych salach. SOR, na którym się znajduje, może mieć też oddzielne korytarze do przewożenia pacjentów z karetek, których on nigdy nie ujrzy. Nie zauważy też, że za niejednymi drzwiami może toczyć się walka o życie.

System triagowy to dobry, sprawdzony system, który zapewnia szybszej opieki osobom, które faktycznie na nią czekać nie mogą. Niestety brak kolejkowania pacjentów według czasu przybycia  i „kto pierwszy ten lepszy“ powoduje, że notorycznie pacjenci mają pretensje i są niecierpliwi – „jak długo jeszcze“, skarżą, obrażają i w ogóle „co to za beznadziejna opieka“. 

Dlaczego? Bo każdy pacjent, który trafia na SOR jest egocentryczny, bo to jest jego ból i jego dolegliwość. To jest zrozumiałe do pewnego stopnia, ale opieka zdrowotna jest dla wszystkich, a na SOR-ze szczególnie dla pacjentów w bezpośrednim zagrożeniu życia i zdrowia. Dlatego następnym razem, gdy będziecie na SOR-ze, po prostu wykażcie się minimalną wyrozumiałością, że ktoś inny może potrzebować pomocy bardziej niż Wy.

Czekanie jest naprawdę fajne. Oznacza to, że nie umierasz. Jedyną osobą, której możesz współczuć to ta, która trafia na ostry dyżur i jest pierwsza w kolejce.

---

Ten poradnik omawia jedynie niektóre przypadki i nie zastępuje wizyty u lekarza. Jeżeli czujesz się źle i coś Ci dolega, skonsultuj się ze swoim lekarzem.